TOWARZYSTWO BIAŁEGO ORŁA W MONTREALU
1956 RUE FRONTENAC 
MONTRÉAL, QC H2K 2N4
TEL: (514) 524-3116
 
 
 
 

Na przestrzeni lat TBO współpracowało z wieloma innymi organizacjami polonijnymi w Montrealu dla dobra wspólnych interesów polskiej emigracji. Współpraca taka istniała między innymi ze Związkiem Weteranów im. Józefa Piłsudskiego, który powstał w 1930 roku. Gdy weterani tworzyli zręby swej organizacji, otrzymali poparcie moralne i materialne TBO. Udostępniono wówczas weteranom lokal w gmachu Białego Orła. Na mocy umowyz 5 IV 1936 r. Związek Weteranów przyłączył się do "Białego Orła" dla wzmocnienia jego szeregów i przyczynił się do spłacenia części długów ciążących na Domu Polskim. W zamian za to TBO obdarzyło weteranów pełnymi prawami i przy­wilejami. Współpracę tę przerwały jednak nieporozumienia natury finan­sowej, po czym Związek Weteranów usamodzielnił się. Współpraca ze Związ­kiem Weteranów trwa do dziś, o czym świadczy wzajemne popieranie się tych organizacji na szczeblu moralnym i finansowym. Organizacje te bjorą też udział we wspólnych uroczystościach patriotycznych, przy składaniu wieńców itp. Przed II wojną światową szczęśliwie układała się współpraca z Polskim Klubem Sportowym (1928-1939). Duże zasługi dla rozwoju klubu wnieśli Andrzej Kwiecień i Teofil Wilamowski, którzy nie szczędzili własnych pieniędzy na rozwój drużyny hokejowej i piłkarskiej. W roku 1930, gdy pow­stało "Koło Orląt", TBO udostępniło mu salę na próby teatralne i inne uroczys­tości. W okresie przedwojennym istniała też ścisła współpraca z Polsko- Kanadyjskim Klubem Obywatelskim oraz z Ligą Słowiańską. W czasie II wojny światowej, gdy wzrosła znacznie ilość polskich emigrantów, w tym inżynierów i techników, powołano Stowarzyszenie Techników Polskich (1941). Nawiązało ono serdeczne stosunki z TBO. Dowodem było udostępnienie technikom Domu Towarzystwa na prowadzenie kursów technicznych.

W czasie wojny, w roku 1944, zawiązał się w Montrealu Polski Instytut Dobroczynności przekształcony w Federację Dobroczynności. TBO czynnie z nim współpracowało mając tam swojego delegata wśród innych przedstaw­icieli stowarzyszeń polonijnych. Niejednokrotnie Walne Zebrania Federacji odbywały się w domu Białego Orła. Przy okazji warto przypomnieć, że TBO było inicjatorem budowy Domu Starców i powołało nawet Komitet Budowy Domu. Później tę inicjatywę przejęło Towarzystwo Dobroczynności.

Gdy zakończyła się II wojna światowa Polska, wbrew swoim nadziejom, nie odzyskała niepodległości dostając się w ręce sowieckiego okupanta. Dziesiątki tysięcy rodaków rozproszonych po świecie nie chciało wracać do zniewolonej po raz kolejny Ojczyzny. Wielu z nich ruszyło z Europy znajdując schronienie na drugiej półkuli za Oceanem. Tragiczna rzeczywistość polskich losów i groźna sytuacja międzynarodowa skłaniały do scentralizowania wysiłków całej Polonii kanadyjskiej dla obrony polskich interesów. Dążenia centralizacyjne obserwowano już przed wojną, kiedy w roku 1932 powołano Zjednoczenie Zrzeszeń Polskich w Kanadzie. Ale ta nadrzędna organizacja nie przejawiała jednak większej aktywności.
Przed zakończeniem wojny, w roku 1944, powołany został Kongres Polonii Kanadyjskiej, który skupił większość organizacji polonijnych. W roku 1945 utworzono KPK w prowincji Quebec, a TBO stało się jednym z jego członków. Z Kongresem Polonii Kanadyjskiej, jako organizacją nadrzędną, TBO utrzy­muje ścisłe związki. Podobnie jak inne organizacje Biały Orzeł ma w nim swo­jego delegata i prawo udziału w jego pracach. Głos Kongresu jako centralnej organizacji polonijnej liczy się wielce na forum politycznym, a jego inicjatywy są zwykle akceptowane przez polityków. Wystarczy przypomnieć obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego organizowane pod szyldem Kongresu czy zbiór­ki na pomnik Kopernika odsłonięty w 1967 roku.

Współpraca z Kongresem nie zawsze jednak układała się harmonijnie. Na tle pewnych nieporozumień dotyczących zasad przedstawicielstwa sto­warzyszeń w Radzie Kongresu, Walne Zgromadzenie TBO zadecydowało o wystąpieniu z Kongresu 6 II 1972 r. Doszło więc do ponad rocznego okresu nieobecności TBO w Kongresie. Nawiązując do współpracy z Kongresem, to zaraz po wojnie w 1945 roku pod jego auspicjami "Biały Orzeł" uczestniczył wzbiórce na Fundusz Pomocy Polsce. Zbiórka ta organizowana w całej Kanadzie przeznaczona była na ruchome szpitale w Polsce, celem ratowania chorych, kalek i sierot. Zebrano wówczas łącznie 180.000 $. Prawie każdy z członków Towarzystwa otrzymał honorowy dyplom za spełnienie patriotycznego obo­wiązku wobec Ojczyzny. Towarzystwo Białego Orła dobrze zasłużyło się w wysyłaniu paczek do zrujnowanej po II wojnie światowej Polski, ratując zapewne od śmierci głodowej wielu rodaków. Bezpośrednio po wojnie w latach 1946-47, gdy zaczęły napływać rzesze powojennych emigrantów, członkowie Białego Orła witali serdecznie nowo przybyłych żołnierzy-tułaczy, o których słyszeli, czytali i którym niejednokrotnie wysyłali dary. Na ich cześć Kongres urządzał bankiety, z których jeden odbył się w sali Towarzystwa. W dniu 19IV 1953 r. w Domu TBO obchodzono "Dzień Kongresu Polonii", w którym uczest­niczyło 200 osób, zaś 28 XI 1954 r. obchodzono tam uroczyście 10 rocznicę utworzenia Kongresu. Kongres, jako centralna organizacja polonijna, dostrze­gał zawsze wartości, jakie wnosi w życie Polonii Towarzystwo Białego Orła. Wyrazem tego są nagrody przyznawane członkom Towarzystwa. Np. w roku 1978 złotą odznakę Kongresu Polonii Kanadyjskiej przyznano Robertowi Cewińskiemu, ówczesnemu prezesowi.

W roku 1996 na uroczystości 3 maja uhonorowano 12 osób nadając im dyplomy i odznaczenia. Znaleźli się wśród nich: Weronika Tivers, Maria Kubów, Michalina Dombrowska, Stanisława Dziemian, Alfred Antosz, Wacław Budnik, Stanisław Góralczyk, Henryk Ropeleski, Franciszek Rutkowski, Czesław Wyszyński, Witold Zych i Leonard Rachubiński. Rok wcześniej odz­naczono Zofię Bierko za zasługi dla TBO. Dyplom za aktywną pracę i złotą odznakę Kongresu otrzymał też były prezes Jan Grocholski (1983), który był delegatem do Kongresu. On to sprawował rolę mistrza ceremonii na balu 40- lecia KPK w salonach hotelu Mount Royal. Kongres pamiętał więc o zasłużonych działaczach TBO i nagradzał ich systematycznie przy różnych okazjach. Wśród ostatnio udekorowanych w r. 2002 znaleźli się Bronisława Lata, Władysław Rzewucki i Edward Śliz. Towarzystwo ze swej strony odwza­jemniało się Kongresowi udzielając mu niejednokrotnie pomieszczeń na prowadzenie działalności. Na życzenie Kongresu Dom Polski był wielokrotnie miejscem akademii z okazji świąt narodowych: Konstytucji 3 maja oraz Święta Niepodległości i Chwały Oręża Polskiego li listopada. W sali przyjęć miały też miejsce liczne tradycyjne "opłatki" Kongresu. W roku 1964 na takim "opłatku" podejmowano wszystkich prezesów i delegatów organizacji polonijnych w Montrealu, wraz z Kołem Harcerstwa i Kołem Młodzieży. Na jubileuszu 75- lecia Towarzystwa w r. 1977 Kongres podarował TBO Tablicę Pamiątkową, której projektodawcami byli Marek Zadarnowski i Robert Cewiński.

W roku 1979 na spotkaniu Zarządu Kongresu w sali Białego Orła obecny był burmistrz Montrealu Jean Drapeau wraz z małżonką oraz minister ds. emi­gracji Jacąues Countre. Burmistrzowi wręczono wówczas historyczne zdjęcie upamiętniające pobyt kardynała Wojtyły w Montrealu w 1969 roku. Na uroczystości 3 maja 1997 roku, organizowanej przez Kongres, gościł w domu "Białego Orła" minister rządu federalnego Paul Martin, deputowany Partii Konserwatywnej Jean Corbeil, członkowie rządu prowincjonalnego i byty sędzia Sądu Najwyższego, Paweł Staniszewski. Przedstawiciele TBO uczest­niczyli często na dorocznych balach Kongresu, podkreślając swoją obecnością więzi z Kongresem.

W czerwcu roku 2001 TBO wraz z Zarządem Kongresu Polonii Kanadyjskiej postanowiło czynnie włączyć się w obchody św. Jana-Chrzciciela - święta narodowego Ouebecu. W Domu Białego Orła zorganizowano z tej okazji uroczystość. Obecni byli przedstawiciele Kongresu oraz władz: Andre Boulerice - deputowany parlamentu prowincjonalnego. Gilles Duceppe - poseł parlamentu federalnego i aktualny burmistrz miasta Montreal - Gerald Tremblay. W latach wcześniejszych istniały też pewne więzi TBO z Polską Izbą Handlową, co przejawiało się w organizowaniu wspólnych balów Miss Polonia-Quebec.

W ciągu minionych dziesięcioleci liczne stowarzyszenia polonijne korzys­tały z usług TBO całkiem bezpłatnie, albo za niewielką opłatą. Towarzystwo Białego Orła od lat użycza własnego lokum Chórowi im. W. Lachmana. Chór odwzajemniał się wielokrotnie za tę przysługę występami, uprzyjemniając wieczory członkowskie Towarzystwa i inne imprezy. Występował on wielokrotnie w sali Towarzystwa na różnych akademiach. Warto zaznaczyć, że wśród członków chóru są też członkowie TBO. Przypomnijmy, że chór brał udział w 1984 r. we mszy świętej z udziałem Ojca Świętego Jana Pawia II, na którą przybyło 5.000 członków wspólnoty polonijnej. Zespół występował też w sali TBO na Festiwalu Kolęd Polskich w 1988 roku i wielu imprezach towarzys­kich.

W latach 90-tych z sali Białego Orla korzystał również czasowo artystyczny zespół młodzieżowy "Dialog" złożony z absolwentów kursów licealnych im. Królowej Jadwigi. Grupa ta, kultywująca tradyq'e polskiej literatury i poezji, odbywała tam przez pewien czas swoje spotkania i próby.

Z obowiązku kronikarskiego nadmieńmy, że w sali TBO odbywały się pier­wsze imprezy Koła Przyjaciół Harcerstwa, które zawiązało się w Montrealu w roku 1958. Wcześniej miały tam miejsce zbiórki drużyn harcerskich. W roku 1963 odbywał się w "Białym Orle" kurs harcerski na sprawność sygnalisty. Prowadzeniem kursu zajął się ówczesny prezes Z. Duński jako były instruktor łączności w armii kanadyjskiej. Poza użyczeniem swej sali TBO zakupiło dla harcerzy 20 "brzęczyków" i 2 aparaty do sygnalizacji dźwiękowej i świetlnej. Z innych przykładów współpracy z polskimi organizacjami przypomnijmy, że w latach 50-tych odbywały się w Domu Polskim zebrania Zarządu Stowarzyszenia Polskich Kupców, Przemysłowców i Profesjonalistów w Montrealu. Prezesem Zarządu był wówczas E. Marszałek. W latach zaś 60-tych w TBO odbywały się również zebrania Związku Rzemieślników Polskich, którym przewodniczył prezes Czamota.

Swoją ważną wymowę posiada także fakt, że właśnie pod dachem "Białego Orła", wielce docenianej, zasłużonej i najstarszej organizacji polonijnej w pro­wincji Ouebec, wręczane są coroczne dotacje Polskiej Fundacji Społeczno- Kulturalnej w Montrealu dla różnych organizacji polonijnych.
 

PRZEJDŹ DO SPISU TREŚCI / PRZEJDŹ DO NASTĘPNEJ STRONY