TOWARZYSTWO BIAŁEGO ORŁA W MONTREALU
1956 RUE FRONTENAC 
MONTRÉAL, QC H2K 2N4
TEL: (514) 524-3116
 
 
 
 

Przebieg I wojny światowej (1914-1918) był z niepokojem obserwowany przez członków Towarzystwa Synów Polski. Chcšc pomóc Ojczyźnie utworzyli oni komitet dla niesienia pomocy Polakom' w kraju i dla armii gen. Józefa Hallera we Francji. W skład Komitetu weszli: W. Antosz, J. Febisz, M. Duński i A. Kuźmiński. Ze zbiórki zorganizowanej na te cele otrzymano 2.336 $, po czym pienišdze przekazano do ZNP w Chicago, który patronował idei Skarbu Narodowego. W roku 1915 zorganizował się "Komitet Niesienia Pomocy dla Głodnych w Polsce" pod przewodnictwem o. proboszcza Franciszka Pyznara. Podczas zorganizowanego "Dnia Polskiego" zebrano 2.600 $, które przesłano na ręce wielkiego pisarza Henryka Sienkiewicza do Szwajcarii. W ten sposób Polacy z Montrealu dołożyli swš "cegiełkę" w dzieło ratowania ludności w starym kraju łupionym przez Zmieniajšce się armie wrogów.

We wrześniu 1915 roku powstała w Montrealu druga polonijna organiza­cja, Towarzystwo Dramatyczne Gwiazda, które 25 11921 roku przyjęło nazwę Towarzystwo Dramatyczne im. Henryka Sienkiewicza w hołdzie dla wielkiego polskiego pisarza, laureata Nagrody Nobla i goršcego rzecznika niepodległości Polski. Towarzystwo Dramatyczne im. H. Sienkiewicza zajmowało się przede wszystkim działalnościš kulturalnš, organizujšc przedstawienia teatralne, koncerty i imprezy o charakterze patriotycznym. Założycielami jego byli: Ludwik Jozephi, Antoni Żbikowski, Feliks Pruszczyński, Andrzej Szczerbiński, Józef Sawicki, Andrzej Kuźmiński i Antoni Tubielewicz.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę po 123 latach niewoli zapanowała wielka radość wśród Polonii montrealskiej. Powoli następowało zacieśnianie więzów z Macierzš, a łšcznikami między krajem a emigracjš stali się konsulowie Rzeczypospolitej w Montrealu. Pierwszym z nich był J. Okołowicz, ostatnim nieodżałowanej pamięci dr Tadeusz Brzeziński, szczegól­nie zwišzany z życiem tutejszej Polonii. Po zajęciu Polski przez armię sowieckš konsul T. Brzeziński pozostał w Montrealu, rozwijajšc szerokš działalność poli­tycznš i społecznš.

Omówiony dotšd pierwszy, pionierski etap w życiu Polonii montrealskiej był decydujšcym dla dalszego jej rozwoju. Emigranci przybywajšcy już po roku 1918 zastali dwie polskie parafie i dwie organizacje społeczne o ustalonych strukturach i funkcjach. Ich wkład polegał na ulepszaniu i rozwija­niu istniejšcego już życia polonijnego w Montrealu. Po odzyskaniu niepod­ległości przez Polskę i w całym okresie międzywojennym życie społeczne Polonii rozkwitało coraz bardziej. Zawišzywały się kolejne organizacje: Bratnia Pomoc, Liga Katolicka, Stowarzyszenie Weteranów, I Grupa PKTWP, kółko dramatyczne "Zorza", Towarzystwo Młodzieżowe, Chór Lutnia, Towarzystwo Orlęta, Towarzystwo Jedności Narodowej. Doniosłym wydarzeniem tych lat było połšczenie w jeden organizm Towarzystwa Synów Polski i Towarzystwa Dramatycznego im. H. Sienkiewicza. Tej nowej powiększonej organizacji nadano imię "Towarzystwo Białego Orła". Oficjalne zjednoczenie nastšpiło 1 stycznia 1925 roku, a zebranie inauguracyjne nowej organizacji odbyło się 11 stycznia tegoż roku. W umowie unifikacyjnej czytamy: Majšc jedynie na celu zgrupowanie Polaków zamieszkałych w Montrealu w jedno silne Towa­rzystwo, które by mogło podjšć zadanie budowy Domu Polskiego i z większš wydajnościš prowadzić pracę społecznš dla dobra tutejszej kolonii polskiej i Rzeczypospolitej Polskiej, Towarzystwo Synów Polski założone 27 kwietnia 1902 roku i Towarzystwo im. H. Sienkiewicza, założone 10 września 1915 roku, połšczyły się w dniu 1 stycznia 1925 roku w jedno Towarzystwo, przyjmujšc nazwę Towarzystwo Białego Orła. Dnia 1 lutego 1925 r. na Zgromadzeniu Konstytucyjnym uchwalono Konstytucję jako najwyższe prawo obowišzujšce wszystkich członków skupionych w TBO. Konstytucja wskazywała na cele i zadania Towarzystwa oraz zawierała prawa i obowišzki członków. Nowelizacja tej Konstytucji dokonana została dopiero w 1953 r. Czarter pro­wincjonalny Towarzystwo otrzymało 15 VI1925 roku. Został on wystawiony na nazwiska W. Nowaka, A. Tubielewicza, W. Mizgały, M. Duńskiego i J. Sawickiego. Po zjednoczeniu obu organizacji najpilniejszš sprawš stało się załatwienie ubezpieczenia zdrowotnego dla członków, którzy pracujšc w większości fizycznie narażeni byli na utratę zdrowia. Prawo do korzystania z usług lekarza przyznano tym, którzy na ten cel wpłacali rocznie 1 dolara. Towarzystwo płaciło zaś lekarzowi 3 dolary za wizytę. W trosce o rozwój młodzieży zorganizowano Koło Sportowe, Komitet Oświatowy, Klub Łyżwiarski, Oddział Małoletnich. Wszystkie te podgrupy posiadały własne cele i struktury organizacyjne. Np. Komitet Oświatowy miał za zadanie urzšdzać obchody świšt narodowych i kościelnych, zabawy i uroczystości dla dzieci. Te nowe inicjatywy ścišgały do Towarzystwa coraz to nowych człon­ków. Duże pole dla swej aktywności znalazła młodzież, która mogła realizować się w różnych sportowych i artystycznych grupach. Wszystkie jednak ambicje, plany i projekty organizacyjne Towarzystwa Białego Orla napotykały na piętrzšce się trudności z powodu braku własnej siedziby.
 

PRZEJDŹ DO SPISU TREŚCI / PRZEJDŹ DO NASTĘPNEJ STRONY