TOWARZYSTWO BIAŁEGO ORŁA W MONTREALU
1956 RUE FRONTENAC 
MONTRÉAL, QC H2K 2N4
TEL: (514) 524-3116
 
 

Sprawa posiadania własnego domu wypłynęła niebawem po raz kolejny na plan pierwszy. Wybudowanie własnej siedziby stało się sprawą pilną i z tego względu, że przybyła liczba członków w wyniku połączenia się dwóch organi­zacji. Rodzaiem ratunku w tei trudnej sytuacji bvłv Dróbv wynajmowania pomieszczeń w polskich sklepach przy ulicy Frontenac. Były to jedynie rozwiązania doraźne i nie mogły trwać w nieskończoność. Coraz więcej głosów wśród członków TBO domagało się wybudowania własnego domu. Ta myśl dojrzewała w umysłach rodaków od wielu lat, ale trudności finansowe, brak wytrwałości i życzliwości ze strony niektórych grup polonijnych niweczyły powzięte decyzje. Tym razem jednak silna wola i gorące pragnienia członków organizacji dobrze przyczyniły się do realizacji postawionego celu. W dniu 16 lutego 1929 roku na nadzwyczajnym zebraniu zaakceptowany został plan zakupu 3 działek budowlanych, przedstawiony przez Józefa Sawickiego i ówczesnego prezesa Towarzystwa - Antoniego Żbikowskiego. Działki wraz ze starym stojącym na ich terenie budynkiem mieściły się pod numerami 1956-1966 przy ulicy Frontenac. Cena zakupu wynosiła 7.500 $. Towarzystwo Białego Orła zgodnie z umową musiało wpłacić 3.500 $ gotówką, a resztę spłacać ratami w ciągu dwóch lat z doliczeniem 6,5% odsetek. W rzeczywistości koszt zakupu wraz z poradami prawnymi wzrósł do 8.700 $. Dnia 5 marca 1929 roku podpisany został akt kupna. Powołano Komitet Budowy, który reprezentowali: A. Tubielewicz, J. Lechman, W. Dudek, F. Samoszewski, W. Antosz, S. Rozieński, A. Wyszyński i W. Kołoszko. Kontrakt na budowę domu podpisano z firmą J. Paquin and Company. Według planów wymiary domu przedstawiały się następująco: długość - 75 stóp, szerokość - 66 stóp, wysokość - 14 stóp. Wewnątrz zaprojektowano salę, obszerną kuchnię i małe pokoje. Sala miała mieć 59 stóp długości i 49 sze­rokości. Aby sprostać potrzebom finansowym powołano Specjalny Komitet Funduszu Budowy Domu Polskiego z W. Dudkiem, F. Czernikiem i L. Joze- phim na czele. Dzięki zbiórkom organizowanym po domach, w parafii Matki Boskiej Częstochowskiej oraz pożyczkom od członków Towarzystwa udało się zgromadzić brakujące fundusze. Akcja zbiórkowa wymagała jednak wielu wysiłków i poświęcenia ze strony komitetu. Do wybudowania domu przy­czynił się wielce przez nawoływanie parafian do składek ówczesny proboszcz parafii Matki Boskiej Częstochowskiej, o. Wojciech Sosna. Duży wkład wnieśli też P. Iwaszkiewicz i W. Mizgała, którzy w krytycznych chwilach, gdy kasa Towarzystwa świeciła pustkami, potrafili zebrać odpowiednie fundusze na budowę.

Stare zabudowania, które nie nadawały się do remontu, zostały rozebrane i na ich miejscu postawiono oczekiwany od lat nowy dom. Już 6 września 1929 roku odbyło się w nim pierwsze inauguracyjne zebranie członków Towarzys­twa. Omawiano sprawy związane z uroczystym otwarciem i poświęceniem domu oraz zaproszeniami na uroczysty bankiet. Podsumowano też dotych­czasowe dokonania i sprawy związane z urządzeniem wnętrza. Uroczyste otwarcie i poświęcenie pierwszego w Montrealu Domu Polskiego odbyło się 15 września 1929 roku. Tego dnia w godzinach rannych w parafii Matki Boskiej Częstochowskiej odprawiono mszę, na której obecny byl konsul R.P. w Montrealu, dr M. Straszewski. O godzinie 14 uformował się pochód, który wraz z orkiestrą ruszył spod kościoła Matki Boskiej Częstochowskiej w kierunku domu "Białego Orła". Na czele pochodu niesiono sztandar organiza­cji, dalej szli skauci, Towarzystwo Bratniej Pomocy z orkiestrą, polskie grupy w ludowych strojach i kilkaset osób. Oficjalnego otwarcia dokonał konsul R.P. M. Straszewski, a ksiądz proboszcz Wojciech Sosna poświęcił dom. Setki zebranych odśpiewało pieśni patriotyczne i religijne, po czym prezes A. Żbikowski przekazał placówkę na użytek publiczny. W godzinach wieczor­nych odbył się inauguracyjny bankiet, który zgromadził ponad 400 osób. Wśród gości obecni byli: konsul generalny Francji, konsul generalny Czechosłowacji, konsul Olechowski, wizytator szkół katolickich ksiądz O.Rourke, przedstawiciel magistratu P. Mathieu i burmistrz miasta Montreal C. Houde. Dla podkreślenia łączności z krajem wysłano telegramy z uroczys­tości bankietowych do marszałka Józefa Piłsudskiego i prezydenta R.P. Ignacego Mościckiego.

Członkowie Towarzystwa nie szczędzili ofiar na wykończenie wnętrza budynku. Posypały się nowe deklaracje pożyczkowe i donacje. Do dnia 31 grudnia 1929 roku akcja pożyczkowa na 5% przyniosła 8.075 $. Także Komitet Parafialny złożył hojną ofiarę 900 $. W odpowiedzi na ten gest członkowie "Białego Orła" uchwalili rezolucję, w której czytamy: Zważywszy, że całe nasze Towarzystwo jest równocześnie członkiem Parafii Matki Boskiej Często­chowskiej i że sprawa kościoła naszego jest ściśle połączona z Towarzystwem Białego Orła i Domem Polskim, w duchu katolickim i patriotycznym składamy niniejszym w imieniu naszym i przyszłych pokoleń serdeczne Bóg zapłać całej Parafii Matki Boskiej Częstochowskiej za okazaną nam doraźną pomoc przy budowie Domu Polskiego w wysokości 900 $. W zamian za to Dom Polski od otwarcia i poświęcenia przez Wielebnego księdza Wojciecha Sosnę w dmu 15 września 1929 roku oddajemy pod opiekę Matki Boskiej Częstochowskiej, a Parafii gwarantujemy prawo przez następne 5 lat używania takowego bezpłatnie na zebrania, mityngi, przedstawienia amatorskie towarzystw kościelnych i dzieci szkolnych, ćwiczenia skautowi harcerek oraz na wszelkie inne potrzeby w związku z celami dobroczynnymi i dobrem Parafii. Umowę tę podpisali m.in wiceprezes J. Michalak, sekretarz protokołowy W. Antosz i sekretarz finansowy J. Sawicki. Ze strony Komitetu parafialnego podpisy złożyli: ksiądz W. Sosna - proboszcz, A. Rachubiński i N. Harewicz. Koszty wykończenia wnętrza Domu Polskiego obliczono na ponad 13.000 $. Była to kwota ogromna, zwłaszcza w obliczu nadciągającego kryzysu gospodarczego. Ale Dom zaczął wkrótce na siebie pracować. Zaczęły napływać pieniądze za wynajęcia sali, z zabaw, bankietów, przedstawień. W sali Białego Orła odbyło się zebranie inauguracyjne Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Polsko- Kanadyjskiej, nowej organizacji, która narodziła się w 1933 roku. Do dnia 20 grudnia 1943 roku, kiedy to spłacona została ostatnia rata długu, odbyło się w Domu Polskim 168 przedstawień dramatycznych, 138 odczytów na, tematy naukowe, 46 koncertów, wyświetlono 69 filmów, urządzono 49 bankietów, 776 zabaw tanecznych, 47 mniejszych balów, 276 wesel, 274 wspólnych zgro­madzeń i 278 zebrań walnych. Te liczby wskazują na to, jak ważnym w życiu Polonii montrealskiej był w tych latach Dom Polski i jak bujnie kwitło w nim życie.
 

PRZEJDŹ DO SPISU TREŚCI / PRZEJDŹ DO NASTĘPNEJ STRONY