TOWARZYSTWO BIAŁEGO ORŁA W MONTREALU
1956 RUE FRONTENAC 
MONTRÉAL, QC H2K 2N4
TEL: (514) 524-3116
 
 
 
 

Wkrótce po zakończeniu B wojny światowej narodziła się myśl wybu­dowania nowego, większego Domu Polskiego. Przemawiała za tym stale wzrastająca liczba polskich emigrantów i zakładanie nowych organizaqi, które niejednokrotnie szukały schronienia w siedzibie TBO. Planom wybudowania większego, funkcjonalnego domu przyświecały też takie ideały jak: udostępnienie wszystkim wielkiej biblioteki, projekcje filmów, gry towarzyskie, założenie polskiej szkoły, kursy języka francuskiego i angielskiego dla młodzieży oraz prowadzenie kursów zawodowych. W grudniu roku 1951 na Walnym Zebraniu powołano Akcję Propagandy Budowy Domu Polskiego, a jej przewodniczącym został wiceprezes Towarzystwa, Franciszek Ławruszczuk. Rozpoczęły się akcje zbierania funduszy na budowę nowego gmachu. Jedną z nich były koncerty zespołu "Wesoła Czwórka" z USA. Zespół ten przeznaczył 20 % dochodu z trzech koncertów na prace budowlane. Występ "Wesołej Czwórki" był jednocześnie wielkim wydarzeniem kulturalnym wśród Polonii. Na cel budowy organizowano loterie i zbiórki pieniężne oraz imprezy, jak na przykład wystawny bankiet "Wiosna w Polsce" przygotowany przez Koło Pań, który zgromadził 400 osób i przyniósł 600 $ dochodu. 6 czerwca 1952 r. na posiedzeniu zarządu TBO z przedstawicielami Goodwill Clubu wybrano Komitet Planowania Budowy Domu.
Przewodniczącym został Jan Stojak, zastępcą T. Partyka, sekretarzem W. Gajewski, a referentem propagandy F. Piwnicki. W Komitecie znalazł się również Cz. Ochman. Do prac postanowiono zaprosić inż. architekta Kowalczuka, który wcześniej kierował budową kościoła Matki Boskiej Często­chowskiej. Niebawem rozpoczęły się prace nad planem budynku. Rozmiary jego ustalono na 100 stóp długości i szerokości. W suterenie zaplanowano wybudowanie pomieszczeń na kręgielnię, kuchnię, sklepik, bojler, toalety i prysznice. Na parterze miały znaleźć się 3 lub 4 przedziały na sklepy lub biura do wynajęcia, mała sala, garderoba i mieszkanie dla gospodarza. Na piętrze zaplanowano dużą, uniwersalną salę, którą można by podzielić na dwie mniejsze. Początkowo starano się o kupno placu przy ulicy Hochelaga, naprze­ciwko polskiego kościoła. Ale władze miejskie nie wyraziły zgody na zakup tego terenu. Równocześnie przeprowadzono ankietę w sprawie zaciągnięcia pożyczek. Wysłano łącznie 230 listów. Pomoc w wysokości 10.000 $ zadeklarowało 70 członków. Wciągnięto również do agitacji Goodwill Club przy TBO, Koło Młodzieży przy TBO, Klub Obywatelski i Placówkę 42 Legionu Kanadyjskiego. Ukonstytuowały się 4 komisje: finansowa, propagandowa, budowlana i zbiórkowa. Wkrótce powtórzono akcję korespondencyjną i wpłynęło 165 odpowiedzi. Ogółem zebrano wśród członków 16.580 $, w tym darowizny 7.040 $, pożyczki bezprocentowe 7.850 $ i pożyczki procentowe 1.550 $. Komitet finansowy sporządził analizę podjętego zamierzenia. Stwierdzono, że wszystkie plany znajdują pokrycie finansowe. Niebawem zakupiono pięć działek ziemi za 13.000 $ przy ulicy Ontario na wysokości Kościoła Matki Boskiej Częstochowskiej. Zawczasu podpisano nawet umowy o wynajęcie parteru Bankowi Royal i innym instytucjom. Całość przedsięwzięcia budowy opiewała na sumę 400.000 $, na którą to otrzymano gwarancję pożyczki bankowej. Zwolennikiem wybudowania nowego domu był też proboszcz o. Bernard, wypróbowany przyjaciel TBO. Będąc wdzięcznym za pomoc, jaką udzieliło mu Towarzystwo kiedy zaczęto wznosić mury parafii M.B. Częstochowskiej, pragnął odwdzięczyć się deklarując pomoc powyżej 1.000 $. Ale mimo ogromnego entuzjazmu zainteresowanych stron, w roku 1954 zaniechano nagle dalszych prac. Okazało się bowiem, że wśród części członków pojawił się dziwny i niezrozumiały opór przeciw podjętej akcji budowlanej. Zaczęto wysuwać nieuzasadnione zastrzeżenia, że teren pod budowę nie zapewnia rentowności domu, nie ma gwarancji pod- najęcia lokalu firmom handlowym, a otoczenie jest terenem typowo nie han­dlowym. Inicjatywa budowy domu została niestety zablokowana. W wyniku niepomyślnego obrotu sprawy z Komitetu Planowania Budowy odeszli T. Partyka, W. Gajewski i Cz. Ochman. Nie sfinalizowano zatem zaciągnięcia pożyczki bankowej i sprawa budowy upadła.

Dwa lata wcześniej, w roku 1952, miał miejsce Złoty Jubileusz Towa­rzystwa. Prezesem organizacji był wówczas Franciszek Szeliga, a prezesem honorowym gen. Wojsk Polskich Wacław Stachiewicz. Przewodniczącym Komitetu Jubileuszowego został F. Ławruszczuk, a członkami W. Antosz, W. Kubów, D. Leśniewska, S. Cholewa, E. Góra, T. Pochwała i I. Pochwała. Odbyły się wówczas wielkie uroczystości jubileuszowe wraz z występami artystycznymi w Plateau Hall. Przybyło na nie 1200 osób. Przemówienia wygłosił m.in. dr T. Brzeziński i min. W. Babiński. Wydano też na tę okazję pięknie opracowaną Księgę Jubileuszową pod redakcją Zbigniewa Waruszyńskiego.
 

PRZEJDŹ DO SPISU TREŚCI / PRZEJDŹ DO NASTĘPNEJ STRONY